Πώς μια συνομιλία ξεκίνησε μια σιωπηλή επανάσταση

 

Αυτό το blogpost βασίζεται σε μια σειρά βίντεο στο κανάλι YouTube της Ecosia . Μην ξεχάσετε να εγγραφείτε στο κανάλι μας για να λαμβάνετε ειδοποιήσεις για τα νεότερα βίντεο της Ecosia.

Η διαρκής αλλαγή, λένε, ξεκινά στη φαντασία κάποιου. Ο Piet Abik φαντάστηκε ένα καλύτερο μέλλον για την κοινότητά του, τη φυλή Dayak στο Μπόρνεο, και ξεκίνησε να το κάνει να συμβεί.

Η βιομηχανία φοινικέλαιου αποψίλωσε το 25% των τροπικών δασών της Ινδονησίας . Ο Πιτ έπρεπε να καταλάβει πώς αυτό συνέβη ακόμη και στην αρχή.

Αφού σπούδασε περιβαλλοντικές επιστήμες στην Αυστραλία, ο Πιτ ταξίδεψε στη χώρα του. Παρατήρησε προσεκτικά τι οδηγεί τους αγρότες να παραδώσουν τις εύφορες εκτάσεις τους σε εταιρείες παραγωγής φοινικέλαιου.

Μόλις ο Piet κατάλαβε ότι αυτοί οι αγρότες εξαρτιόταν από τη βιομηχανία φοινικέλαιου για να επιβιώσει, συνειδητοποίησε ότι το μποϊκοτάζ του φοινικέλαιου δεν είναι λύση . Κατάλαβε επίσης ότι δεν θα ήταν σε θέση να αλλάξει τις παγκόσμιες δομές που αποτελούν την καταστροφή του δάσους μόνος του.

Άρχισε λοιπόν να αλλάζει κάτι με τον απλούστερο τρόπο: άρχισε να μιλά με τους αγρότες στην κοινότητά του.

Η διαρκής αλλαγή, λένε, ξεκινά στη φαντασία κάποιου. Ο Piet Abik φαντάστηκε ένα καλύτερο μέλλον για την κοινότητά του, τη φυλή Dayak στο Μπόρνεο, και ξεκίνησε να το κάνει να συμβεί.

Η βιομηχανία φοινικέλαιου αποψίλωσε το 25% των τροπικών δασών της Ινδονησίας . Ο Πιτ έπρεπε να καταλάβει πώς αυτό συνέβη ακόμη και στην αρχή.

Αφού σπούδασε περιβαλλοντικές επιστήμες στην Αυστραλία, ο Πιτ ταξίδεψε στη χώρα του. Παρατήρησε προσεκτικά τι οδηγεί τους αγρότες να παραδώσουν τις εύφορες εκτάσεις τους σε εταιρείες παραγωγής φοινικέλαιου.

Μόλις ο Piet κατάλαβε ότι αυτοί οι αγρότες εξαρτιόταν από τη βιομηχανία φοινικέλαιου για να επιβιώσει, συνειδητοποίησε ότι το μποϊκοτάζ του φοινικέλαιου δεν είναι λύση . Κατάλαβε επίσης ότι δεν θα ήταν σε θέση να αλλάξει τις παγκόσμιες δομές που αποτελούν την καταστροφή του δάσους μόνος του.

Άρχισε λοιπόν να αλλάζει κάτι με τον απλούστερο τρόπο: άρχισε να μιλά με τους αγρότες στην κοινότητά του.

Όταν ο Πιτ (όρθιος με ένα πράσινο πουκάμισο ακριβώς πάνω από το "kan" bit στο "lestarikan") κατάλαβε την οικονομική εξάρτηση των αγροτών από τη βιομηχανία φοινικέλαιου, άρχισε να βλέπει μια λύση στην καταστροφική αποψίλωση των δασών στο σπίτι του, στο Βόρνεο.

Ο Πιτς γύρισε στην πατρίδα του στο Μπόρνεο εξηγώντας στους αγρότες τη σχέση που είχε παρατηρήσει μεταξύ μιας παγκόσμιας ζήτησης φοινικέλαιου και των φτωχών αγροτικών κοινοτήτων.

Τους εξήγησε πώς παγιδεύτηκαν σε έναν φαύλο κύκλο.

Η βιομηχανία φοινικέλαιου βλάπτει το περιβάλλον, επειδή δημιουργεί μονοκαλλιέργειες στα εδάφη των αγροτών και στα γειτονικά δάση τους. Οι μονοκαλλιέργειες ληστεύουν το έδαφος από το νερό και τα μέταλλα, μετατρέποντάς το τελικά στείρο.

Μόλις συμβεί αυτό, οι εταιρείες φοινικέλαιου επιστρέφουν στους αγρότες τα πλέον άχρηστα εδάφη τους, παίρνοντας μαζί τους τις πολύ επικερδείς θέσεις εργασίας που τους υποσχέθηκαν, όπως η συγκομιδή των φρούτων φοινικέλαιου κάθε μήνα και η παράδοσή τους σε κοντινά εργοστάσια.

Αντ 'αυτού, ο Πιτ έπρεπε να βοηθήσει τους αγρότες να βρουν έναν τρόπο να μην εξαρτώνται από τις φυτείες φοινικέλαιου και να τους βοηθήσουν να κάνουν αυτήν την αλλαγή βήμα προς βήμα, αργά αναιρώντας την εξάρτησή τους.

Στο πίσω μέρος βλέπετε μια αφίσα που δείχνει το δάσος γύρω από την πόλη αυτής της κοινότητας. Το κείμενο στην αφίσα αναφέρει "Hutan Supermarket Orang Dayak", που σημαίνει "The Dayak Supermarket".

«Τι να κάνουν αντ 'αυτού;», οι αγρότες ρώτησαν τον Πιτ. Φυτεύω δέντρα. Διαφοροποιήστε τις καλλιέργειες σας. Βρείτε εναλλακτικούς τρόπους εισοδήματος για να βελτιώσετε τα προς το ζην σας.

Αυτές οι πρώτες συζητήσεις με περίπου 80 αγρότες μετατρέπονται αργά σε ένα κίνημα. Καθώς άρχισαν να φυτεύουν δέντρα αντί να δίνουν τα εδάφη τους μακριά, οι αγρότες είδαν τα εδάφη τους να γίνονται καταπράσινα, τα εδάφη τους παράγουν και πάλι υγιείς καλλιέργειες:

Στα αριστερά, ένα οικόπεδο στη γη του Σίγκαν το 2017. Στα δεξιά, ο Σίγκαν στέκεται στο ίδιο οικόπεδο το 2019, τώρα καλύπτεται από βλάστηση που αναγεννήθηκε καθώς άρχισε να φυτεύει δέντρα.

Καθώς οι γειτονικοί αγρότες είδαν το αποτέλεσμα, ήθελαν επίσης να φυτέψουν δέντρα.

Μέχρι σήμερα, περίπου 2000 αγρότες έχουν ενταχθεί στο παράδειγμα του Piet, δημιουργώντας αργά μακροχρόνιες αλλαγές για τον εαυτό τους και για τη φύση.

Παρακολουθήστε την ιστορία του Piet και εμπνευστείτε για το πώς να γίνετε ακτιβιστές για το κλίμα . Κοιτάξτε γύρω σας και αναρωτηθείτε: τι είναι ένα μόνο, απλό πράγμα που μπορώ να κάνω στην κοινότητά μου για να αρχίσω να αντιμετωπίζω ένα ζήτημα που με ενοχλεί;

Οι αναζητήσεις σας στο Ecosia χρηματοδοτούν τα δέντρα που αλλάζουν τη ζωή της κοινότητας του Piet Abik. Εάν δεν το έχετε κάνει ακόμα, κατεβάστε την εφαρμογή Ecosia στο τηλέφωνό σας και βοηθήστε να υποστηρίξετε μια μακροχρόνια αλλαγή στην Ινδονησία, μία αναζήτηση κάθε φορά.

Ecosia

KΥΔΩNIA

 Ήρθε η εποχή τους και δεν πρέπει να πάνε χαμένα. Είναι από τα λίγα φρούτα που δεν τρώγονται ωμά, ωστόσο μαγειρεμένα σε αλμυρές ή γλυκές συνταγές είναι απλώς ακαταμάχητα. Η ποικιλία παρασκευασμάτων είναι ατελείωτη και το μόνο που θα χρειαστείτε είναι… μπόλικα βαζάκια για να τα διατηρήσετε!

Αγορά και συντήρηση
Τα βρίσκω σε διάφορα μεγέθη, αν και για τα μαγειρέματά μου προτιμώ τα μεγάλα, με το ατσούμπαλο σχήμα και την χνουδωτή φλούδα. Πρέπει να είναι σφικτά μεν, με ευχάριστο άρωμα. Τα σκληρά αλλά άοσμα κυδώνια είναι άγουρα, ιδιαίτερα στυφά και το κόψιμό τους είναι πραγματικά δύσκολο. Αποφεύγω κυδώνια με σκούρους λεκέδες, μαλακά σημεία, χτυπήματα και ζουλήγματα.
Συντηρούνται εκτός ψυγείου για λίγες ημέρες, μακριά από πηγές θερμότητας ή από υγρασία.

Φυσική πηκτίνη
Οι φλούδες και, κυρίως, τα κουκούτσια των κυδωνιών είναι πλουσιότατα σε φυσική πηκτίνη. Αντί λοιπόν να χρησιμοποιείτε τεχνητή, έτοιμη πηκτίνη για τα γλυκά κουταλιού και τις μαρμελάδες σας, τυλίξτε κουκούτσια κυδωνιού και λίγες φλούδες σε ένα τουλπανάκι και ρίξτε το στην κατσαρόλα που βράζετε το γλυκό σας. Θα έχετε το τέλειο δέσιμο στο σιρόπι σας!
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η σάρκα των κυδωνιών μαυρίζει ταχύτητα με την επαφή της με τον αέρα. Γι’ αυτό μόλις τα ξεφλουδίσω τα ραντίζω αμέσως με χυμό λεμονιού.

Τι να φτιάξετε με κυδώνια
Δεν είναι μόνο το περίφημο γλυκό κουταλιού με την εκπληκτική γεύση ή το λαχταριστό παστοκύδωνο που φέρνει συνειρμούς παιδικής ηλικίας. Είναι ένα πλήθος από συνταγές μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής για κάθε γούστο. Σας δίνω μερικές μόνο από τις αμέτρητες προτάσεις για κυδώνια:

• Μην αμελήσετε να ετοιμάσετε γλυκό του κουταλιού για τα χειμωνιάτικα κεράσματά σας. Αρωματίστε το γλυκό σας με μερικά φυλλαράκια αρμπαρόριζα (θα τη βρείτε στα φυτώρια) και μερικά ασπρισμένα αμυγδαλάκια.

• Φτιάξετε παστοκύδωνο (ή κυδωνόπαστο): Τρώγεται τόσο σαν γλυκό κέρασμα όσο και σαν μικρή γκουρμεδιά (συνδυάστε το με μια δυνατή, «αντίθετη» γεύση, όπως αυγοτάραχο.
Ξεφλουδίστε μερικά κιλά κυδώνια, βγάλτε τα κουκούτσια, χονδροκόψτε τα φρούτα και βράστε τα σε νερό που ίσα να τα καλύψει, μέχρι να μαλακώσουν καλά. Τα στραγγίζετε καλά και τα λιώνετε στο μούλτι (ή μέσα στην κατσαρόλα, με το ραβδομπλέντερ), μέχρι να γίνουν λείος πολτός. Τον μετράτε σε φλιτζάνια και παίρνετε ίση ποσότητα σε ζάχαρη (π.χ. για 3 φλιτζάνια πολτό θα βάλετε 3 φλιτζάνια ζάχαρη). Βάζετε πολτό και ζάχαρη στην (καλά σκουπισμένη) κατσαρόλα, προσθέτετε μερικά φύλλα αρμπαρόριζας και μια-δυο χούφτες ασπρισμένα αμύγδαλα (αν θέλετε) και τα βράζετε σε πολύ χαμηλή φωτιά για αρκετή ώρα, ανακατεύοντας πολύ συχνά με μια ξύλινη κουτάλα, μέχρι να φτιάξετε μια πάστα σχετικά στεγνή, που να ξεκολλά από τα τοιχώματα της κατσαρόλας και να στέκεται στην κουτάλα. Αποσύρετε από τη φωτιά, πετάτε την αρμπαρόριζα και αδειάζετε το μείγμα σε ένα ταψί, το οποίο έχετε στρώσει με λαδόκολλα (ελαφρώς λαδωμένη και αυτή). Το απλώνετε ομοιόμορφα ώστε να έχει ύψος 2 εκ. και το σκεπάζετε με ένα τουλπάνι για να μην πλησιάζουν έντομα. Εκεί το αφήνετε να στεγνώσει πολύ καλά, σε ένα μέρος μακριά από ήλιο ή υγρασία, για αρκετές ώρες, για να μην πιάσει μούχλα, το κόβετε σε κομμάτια και τα φυλάτε σε αεροστεγές δοχείο. Το παστοκύδωνο φτιάχνεται και στο φούρνο.

• Κυδώνια γεμιστά: πολλές είναι οι προτάσεις για μείγματα της γέμισης. Π.χ. κιμάς με μπαχαρικά, λαχανικά με μυρωδικά και φρέσκο ανθότυρο, ξηροί καρποί και ξερά φρούτα και πολλά ακόμα. Πριν τα γεμίσω τα βράζω για να μαλακώσουν κάπως, τα κόβω τη μέση, βγάζω το κέντρο με τα κουκούτσια, με ένα κουτάλι, και γεμίζω εκείνη την κοιλότητα.

• Συνοδευτικό με κυδώνια: Κάθε φορά που ψήνω στο φούρνο κοτόπουλο ή χοιρινό (ψαρονέφρι, μπούτι, ρολό κ.ά.), μαζί με τις πατάτες στο ταψί βάζω και μερικά κυδώνια, κομμένα… κυδωνάτα! Η γλύκα τους δίνει άλλη διάσταση στο φαγητό.

• Κυδώνια γκρατινέ: Συχνά το χειμώνα φτιάχνω ένα ωραίο φαγάκι με στρώσεις από φέτες πατάτας και κυδωνιού, αραδιασμένες εναλλάξ σε ένα ταψάκι, με τριμμένη γραβιέρα, γάλα και ξερά μυρωδικά ενδιάμεσα. Είναι ένα θαυμάσιο συνοδευτικό αλλά το σερβίρω και σαν κυρίως πιάτο μαζί με μια πράσινη σαλάτα.

• Κυδώνια σε γέμιση: Η γλύκα τους συνδυάζεται απίθανα με αλμυρούτσικα ή πικάντικα υλικά, σε γέμιση για χοιρινό. Τα ανακατεύω με τυριά, πατάτες, ξερά δαμάσκηνα, μουστάρδα, σταφίδες και ξερά φρούτα, μπέικον ή σύγκλινο… Η επιτομή του γλυκόξινου.

• Κυδώνια στο κρασί για επιδόρπιο: Τα κυδώνια ταιριάζουν πολύ με τα κόκκινα κρασιά, ξηρά ή γλυκά. Κάνουν εξαιρετικό ζευγάρι με Μαυροδάφνη, με σαντορινιό Βινσάντο, με Καλβαντός, με Ξινόμαυρο και πολλά ακόμα. Τα βράζω ή τα ψήνω στο κρασί, αρωματίζοντας με μπαχαρικά όπως αστεροειδή γλυκάνισο, κανέλα, γαρίφαλα, βανίλια σε λοβό. Στο τέλος, μόλις τα φρούτα μαλακώσουν καλά και σκουρύνουν, τα βγάζω και «δένω» το σιρόπι σε δυνατή φωτιά. Τα σερβίρω με παγωτό ή γιαούρτι ή χτυπημένη κρέμα γάλακτος.

• Φτιάχνω μυρωδάτο  ζελέ: Χονδροκόβω 3 μεγάλα κυδώνια, καθαρισμένα και χωρίς κουκούτσια, και τα βάζω σε μια κατσαρόλα, μαζί με το χυμό από 3 λεμόνια και 3 κουταλιές ψιλοκομμένα φυλλαράκια από φρέσκο δεντρολίβανο. Βάζω κρύο νερό μέχρι να καλυφθούν απλώς τα υλικά και σιγοβράζω σε χαμηλή φωτιά, μέχρι να μαλακώσουν πολύ καλά τα κυδώνια. Σουρώνω σφικτά το μείγμα σε ένα τουλπάνι, στρίβοντάς το πολλές φορές και στύβοντάς το από το τουλπάνι για να πάρω όσο περισσότερο λείο πολτό γίνεται. Πετάω τα περισσεύματα του τουλπανιού, μετράω το σουρωμένο υγρό πολτό σε φλιτζάνια και, για κάθε φλιτζάνι, υπολογίζω 220 γρ. ζάχαρη. Βάζω πολτό και ζάχαρη σε μια καθαρή και στεγνή κατσαρόλα και ζεσταίνω σε χαμηλή φωτιά, ανακατεύοντας με ξύλινη κουτάλα, μέχρι να λιώσει η ζάχαρη. Μετά βράζω για 5 λεπτά σε δυνατή φωτιά, ξαφρίζοντας, και αποσύρω. Μοιράζω το ζελέ σε αποστειρωμένα βάζα (βλ.TIPS), βάζοντας στο καθένα από μια κορυφούλα φρέσκο δεντρολίβανο, για άρωμα και για διακόσμηση. Με το ζελέ συνοδεύω χοιρινό και αρνάκι, στο φούρνο.

• Χρησιμοποιώ την πούλπα σε κέικ και μπισκότα: Η μεστή γεύση και η στιβαρή γλύκα του κυδωνιού δίνουν σώμα και έξοχη νοστιμιά σε κέικ και μπισκότα.

DINA NIKOLAOU

Παρόλο που ξεκίνησα την σταδιοδρομία μου σπουδάζοντας οικονομικά και marketing στο Παρίσι, το πάθος μου για τη μαγειρική και την γαστρονομία με κέρδισε, κάνοντάς με να αλλάξω ρότα στη ζωή μου. Δεν σταματώ να αναζητώ νέα υλικά και γεύσεις και να πειραματίζομαι. Ταξιδεύω, μαγειρεύω, ονειρεύομαι... Σας προσκαλώ να ταξιδέψετε μαζί μου και να ανακαλύψετε την Ντίνα...

ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΗΠΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Η αξιοποίηση της Αιολικής Ενέργειας έχει γνωρίσει τα τελευταία είκοσι χρόνια εντυπωσιακή αύξηση, καθώς σήμερα περιλαμβάνει τη λειτουργία αιολικών πάρκων ονομαστικής ισχύος περίπου 700GWe (δηλαδή 700,000MW) σε ολόκληρο τον πλανήτη μας, συμβάλλοντας με ποσοστό περίπου 15% στην κάλυψη των αναγκών ηλεκτροπαραγωγής στην Ε.Ε. 

Αντίστοιχα, στη χώρα μας η εγκατεστημένη αιολική ισχύς έχει εκτοξευθεί από τα 150MWe το 2000 σε περισσότερα από 3700MWe, με τις προβλέψεις να πλησιάζουν τα 4000MWe στο επόμενο χρονικό διάστημα. 

Για να κατανοήσουμε το μέγεθος των εν λειτουργία αιολικών πάρκων στη χώρα μας αρκεί να αναφέρουμε ότι ο μεγαλύτερος θερμικός σταθμός στη χώρα μας, δηλαδή η λιγνιτική μονάδα του Αγίου Δημητρίου έχει ονομαστική ισχύ λειτουργίας λίγο παραπάνω από 1600MWe.

Αναμφίβολα οι τεχνολογικές εξελίξεις των αιολικών μηχανών έχουν δημιουργήσει εμπορικά προϊόντα που απέχουν σημαντικά από τις πρώτες μηχανές της δεκαετίας του ’80 και φυσικά από τους παραδοσιακούς ανεμόμυλους, που αποτελούν τον πρόγονο των σύγχρονων μηχανών. Επιπλέον, η μείωση του κόστους παραγωγής των σύγχρονων αιολικών μηχανών μέσα από τις οικονομίες κλίμακας και της διαδικασίας τεχνολογικής εκμάθησης σε συνδυασμό με τους αυστηρούς πλέον περιβαλλοντικούς περιορισμούς που επιβάλλονται στις συμβατικές τεχνολογίες έχουν προσελκύσει σημαντικούς επενδυτικούς ομίλους, οι οποίοι επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση των οικονομικών ωφελειών μέσα από μεγάλου μεγέθους αιολικά πάρκα, αξιοποιώντας ταυτόχρονα και το άλλοθι των περιβαλλοντικά φιλικών επενδύσεων…

Το Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής ξεκίνησε τη λειτουργία του με την παρούσα δομή στις χαραυγές της δεκαετίας του ’90 ως εργαστήριο του Τμήματος Μηχανολογίας του τότε ΤΕΙ Πειραιά. 

Επέλεξε δε το όνομά του συνειδητά ως «Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας (ΗΜΕ)» σε αντιδιαστολή με τον πλέον δημοφιλή και καθιερωμένο τίτλο «Εργαστήριο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ)», θέλοντας από τότε να δώσει έμφαση στο γεγονός ότι οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας πρέπει πρωτίστως να έχουν ήπια συμπεριφορά και ήπιες παρεμβάσεις στο περιβάλλον.

Τις δύσκολες πρώιμες εποχές της αιολικής ενέργειας, όπου οι συγκεκριμένες τεχνολογίες αποκαλούνταν μάλλον σκωπτικά «Εναλλακτικές Τεχνολογίες» το τότε προσωπικό του Εργαστηρίου ΗΜΕ παρουσίασε το 1989 τα αποτελέσματα ερευνητικών του προσπαθειών της περιόδου 1985-1988 με θέματα όπως:

«Οι προοπτικές και η συμβολή των Ερευνητικών Ομάδων των ΑΕI στην Παραγωγικότητα και στην Ανταγωνιστικότητα της Ελληνικής Κατασκευαστικής Βιομηχανίας, στον Τομέα των Ανανεώσιμων Μορφών Ενέργειας, εν όψει του 2000» [1]

και

«Small Size Wind Energy Systems-Feasibility Study for the Greek Socio-Economic Environment» [2]

Συνεπώς, το συγκεκριμένο Εργαστήριο που στη συνέχεια (1998) εξελίχθηκε σε Εργαστήριο Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος έχει επιλέξει από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του την ενεργή υποστήριξη της αξιοποίησης των ΑΠΕ μαζί με την προσπάθεια για Εξοικονόμηση & Ορθολογική Χρήση Ενέργειας. Κύριος στόχος του Εργαστηρίου μας είναι η ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών του ανθρώπου με το ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, δίνοντας παράλληλα έμφαση στην εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας (ει δυνατόν με αξιοποίηση εγχώριων ενεργειακών πόρων) και την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών με ανταγωνιστικό και κοινωνικά αποδεκτό κόστος.

Στην πάροδο των δεκαετιών, η αιολική ενέργεια αλλά και οι υπόλοιπες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας εξελίχθηκαν τεχνολογικά. Το αρχικό κόστος επένδυσης περιορίστηκε σημαντικά με αποτέλεσμα σήμερα τα αιολικά πάρκα να αποτελούν τις βασικές επενδυτικές επιλογές τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη δημιουργία νέων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής, καθώς την τελευταία δεκαετία οι σταθμοί ΑΠΕ αντιπροσωπεύουν το 75-90% των νέων εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ, ενώ επενδύονται ετησίως περισσότερα από 60 δισεκατομμύρια ευρώ στις εγκαταστάσεις αιολικών πάρκων στη στεριά και στη θάλασσα.

Στην κατεύθυνση αυτή καθοριστικό ρόλο έπαιξε και εξακολουθεί να παίζει η προσπάθεια περιορισμού της προβλεπόμενης κλιματικής αλλαγής και η εξ αυτής υπαγορευόμενη απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα με πρώτο τομέα εφαρμογής αυτόν της ηλεκτροπαραγωγής. Η χώρα μας, αν και με κάποια καθυστέρηση, επιχειρεί τα τελευταία χρόνια να εναρμονιστεί με τις επιλογές της ΕΕ, με αποτέλεσμα να καταγράφεται ιδιαίτερη επενδυτική δραστηριότητα τόσο στον τομέα των αιολικών πάρκων όσο και των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων. Αντιθέτως, περιορισμένη είναι η δραστηριότητα αξιοποίησης του υδάτινου δυναμικού της χώρας καθώς και της εγχώριας βιομάζας, ενώ απουσιάζουν πλήρως συστηματικές εφαρμογές της γεωθερμίας αλλά και της κυματικής ενέργειας.

Στο πλαίσιο αυτό και με δεδομένη τη σταδιακή μετάβαση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας από το καθεστώς εγγυημένης τιμής πώλησης (FIT) σε ένα μοντέλο αγοράς προσφοράς και ζήτησης (target model) είναι αναμενόμενο αφενός να εντατικοποιούνται οι προσπάθειες αξιοποίησης περιοχών με υψηλό αιολικό δυναμικό,  αφετέρου να επιδιώκονται έργα με μεγάλο αριθμό αιολικών μηχανών μεγάλου μεγέθους. Χωρίς κανείς να παραγνωρίζει την αγωνία και την προσπάθεια των μεγάλων ενεργειακών-κατασκευαστικών ομίλων για την εξασφάλιση της επιθυμητής κερδοφορίας των μετόχων τους, το ερώτημα που εύλογα προκύπτει είναι εάν οι επιχειρούμενες επενδύσεις για την αξιοποίηση (για παράδειγμα) της αιολικής ενέργειας εξακολουθούν να αποτελούν ήπιες προς το περιβάλλον παρεμβάσεις και να  εξυπηρετούν τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, ιδιαίτερα των τοπικών κοινωνιών που καλούνται να σηκώσουν την οποιαδήποτε περιβαλλοντική όχληση από την κατασκευή και λειτουργία των αιολικών πάρκων στην περιοχή τους.

Η προσωπική μου άποψη είχε διατυπωθεί από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και παραμένει αναλλοίωτη μετά από περισσότερα από τριάντα χρόνια ερευνητικής και εκπαιδευτικής ενασχόλησης με τον τομέα των ΑΠΕ/ΗΜΕ, αποτυπώνεται δε στις εργασίες με τίτλο:

«Πρόταση Αξιοποίησης Ανεμογεννητριών Μικρού και Μεσαίου Μεγέθους. Μια Απάντηση στις Ενεργειακές Ανάγκες των Νησιών του Αιγαίου Πελάγους» [3]

και

«Ανάλυση Κόστους-Οφέλους για την Αξιολόγηση Εγκατάστασης Μικρών Ανεμογεννητριών στο Ελληνικό Οικονομικό-Κοινωνικό Περιβάλλον. Επίδραση Μεταβολών της Τιμής των Καυσίμων». [4]

Συνοψίζοντας, οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας υποστηρίχθηκαν φανατικά από ερευνητές και επιστήμονες τα τελευταία 40 χρόνια σε μια προσπάθεια να εξασφαλιστεί η ενεργειακή επάρκεια και να παύσει η εξάρτηση από τις χώρες που ελέγχουν τα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου καθώς και για να ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις (π.χ. ατμοσφαιρική ρύπανση, διαρροές πετρελαίου, πυρηνικά απόβλητα/ατυχήματα, κλιματική αλλαγή, κ.λπ.) του ενεργειακού τομέα. Η ανάπτυξη τους αποσκοπούσε στην εφαρμογή ήπιων τεχνολογικών λύσεων, προς όφελος των πολιτών και εφόσον υπήρχε η σχετική διάθεση με τη συμμετοχή των πολιτών!

Αναφορικά με τις επιχειρούμενες μαζικές παρεμβάσεις για τη δημιουργία αιολικών πάρκων στο νησιωτικό χώρο είναι σημαντικό Πολιτεία, τοπική κοινωνία αλλά και επενδυτές να σκεφτούν προσεκτικά και να αποφασίσουν οριστικά τι είδους ενεργειακές λύσεις επιθυμούν και πώς αυτές επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των τοπικών κοινωνιών. Ανάλογες «φαραωνικού τύπου» προσπάθειες έχουν προκαλέσει πολύ σοβαρές κοινωνικές αντιδράσεις και έντονη αντίθεση στην οιαδήποτε συζήτηση για εφαρμογές ΑΠΕ στις τοπικές κοινωνίες, τροφοδοτώντας τις επιφυλάξεις του κοινωνικού συνόλου, γεγονός που στερεί τη δυνατότητα ακόμα και του ήπιου ενεργειακού μετασχηματισμού των νησιών μας και δυστυχώς γυρίζει πολλά χρόνια πίσω τη ρεαλιστική αντιμετώπιση του σοβαρού ενεργειακού προβλήματος της χώρας μας.

Τα πράγματα είναι κατά την άποψή μου ξεκάθαρα. Δεδομένου του ότι η παρούσα κατάσταση με τη λειτουργία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής ιδιαίτερα υψηλού κόστους παραγωγής βασισμένων σε εισαγόμενο και ρυπογόνο πετρέλαιο με τυχαίες διακυμάνσεις κόστους δεν μπορεί να συνεχιστεί, οι δυο ακραίες τεχνικές λύσεις είναι οι ακόλουθες:

Ανάπτυξη μεγάλων αιολικών και φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων στις νησιωτικές περιοχές, οι οποίες αξιοποιώντας και τις σχεδιαζόμενες μεγάλης κλίμακας διασυνδέσεις αφενός θα υποκαταστήσουν τους τοπικούς αυτόνομους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αφετέρου θα μεταφέρουν την περίσσεια της παραγωγής τους στην ηπειρωτική χώρα ή και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές περιοχές, με προφανή οικονομικά κέρδη για τους επενδυτές και πιθανώς για την εθνική οικονομία.

Ανάπτυξη περιορισμένου μεγέθους αιολικών και φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων με σεβασμό στα ευαίσθητα νησιωτικά οικοσυστήματα, οι οποίες στα πλαίσια ανάπτυξης σύγχρονων υβριδικών σταθμών και αξιοποίησης των τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας και διαχείρισης ζήτησης, θα καλύπτουν κατά βάση τις ενεργειακές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, υποκαθιστώντας πλήρως το πετρέλαιο και υλοποιώντας ήπιες ενεργειακές παρεμβάσεις. Ειδικότερα για ομάδες γειτονικών νησιών η ανάπτυξη νησιωτικών μικροδικτύων θα ενίσχυε ακόμα περισσότερο την οικονομική ελκυστικότητα αντίστοιχων λύσεων.

Εννοείται ότι πιθανή λύση μπορεί να αποτελέσει οποιοσδήποτε συνδυασμός των ανωτέρω δύο ακραίων επιλογών, με τα ανάλογα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.

Στρατηγική επιλογή του Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής είναι η δεύτερη επιλογή, λύση που υλοποιήθηκε με σημαντική επιτυχία στη δημιουργία του πρώτου εν λειτουργία υβριδικού σταθμού ΑΠΕ στη νήσο Τήλο με χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρά τα σημαντικά εμπόδια που δημιούργησε η εγχώρια γραφειοκρατία και η εγχώρια «παράλληλη εξουσία». Ακόμα όμως και στην επιτυχημένη αυτή προσπάθεια απουσιάζει το άμεσο οικονομικό αποτέλεσμα για την τοπική κοινωνία, πράγμα που μπορεί να επιτευχθεί με την ενεργοποίηση του μηχανισμού των ενεργειακών κοινοτήτων.

Προτείνουμε λοιπόν μια σχετικά συντηρητική αξιοποίηση των διαθέσιμων φυσικών ενεργειακών πόρων της χώρας μας, με σεβασμό στη γνώμη των τοπικών κοινωνιών, με σεβασμό στα ευαίσθητα οικοσυστήματα και με ανάλογο περιορισμό των αναμενόμενων οικονομικών αποτελεσμάτων των επενδύσεων. Πρωταρχικός σκοπός των εφαρμογών των ΑΠΕ είναι να είναι ήπιες προς το περιβάλλον (ΗΜΕ) και να υπηρετούν τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, καθώς σε αντίθετη περίπτωση δεν είναι ευδιάκριτες οι διαφορές τους από την πυρηνική ενέργεια, το πετρέλαιο και το κάρβουνο!

Δρ Ιωάννης Κ. Καλδέλλης

Καθηγητής Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών Πα.Δ.Α.

Αντιπρύτανης Έρευνας και Δια Βίου Εκπαίδευσης Πα.Δ.Α.

Δ/ντης MSc in Energy Systems (UNIWA-Heriot Watt Univ.)

Associate Editor, Renewable Energy journal (IF=6.5)

 

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΦΑΡΜΑ

Όταν το επιχειρείν συναντά τη φύση και η οικολογία γίνεται τρόπος ζωής
Για τους ντόπιους, σημαίνει σκόρδο. Για τους Γάλλους, πλαγιά. Το χωριό με τα ελάχιστα καφενεία, μίνι μάρκετ, το εξατάξιο σχολείο που το κουδούνι έπαψε να αντηχεί στις γύρω γειτονιές τα τελευταία χρόνια και λειτουργεί ως λαογραφικό μουσείο, αλλά και τα 32 ξωκλήσια. Νέοι δεν ζουν πια εδώ. Ούτε λειτουργούν ξενώνες για τουρίστες ή περαστικούς επισκέπτες. Οι μόνοι κάτοικοι άνω των 40 που παρέμειναν στον ευλογημένο αυτό τόπο σε πείσμα της κρίσης και της αστικοποίησης, παράγουν λάδι ενώ ελάχιστοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Ίχνη αμπελιών ωστόσο, αποτελούν τους βασικούς μάρτυρες της πάλαι ποτέ οινικής ιστορίας του χωριού που «μεθούσε» την Αρκαδία και την Λακωνία με το «Κολλινιάτικο».

Λίγο μετά το αρχαίο δάσος Σκυρίτιδας (που ακόμη και μέχρι σήμερα δήμαρχος και κάτοικοι ξεσκονίζουν βιβλιογραφίες για τη σωστή ορθογραφία: Σκιρίτιδα ή Σκυρίτιδα) και με το άρωμα της φύσης και του ξύλου να διεγείρει τις αισθήσεις, η μεγαλύτερη βιολογική φάρμα στην Ελλάδα ανοίγει διάπλατα τις πόρτες της στο NEWS 247!

Αρκαδική Οικολογική Φάρμα. Καλώς ορίσατε στην πλέον υπερσύγχρονη μονάδα ζωικών και τυροκομικών βιολογικών προϊόντων των 15.000 στρεμμάτων. Αλλιώς, τη μεγαλύτερη στη χώρα πιστοποιημένη Φάρμα βιολογικής εκτροφής από τον φορέα ΔΗΩ (Οργανισμός ελέγχου και πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων) και πρακτικά, το όνειρο ζωής των ιδιοκτητών Δημήτρη Μπάκου και Γιάννη Καϋμενάκη που πήρε σάρκα και οστά το 2001.

Δύο κτίρια εκτροφής ζώων, αποθηκευτικοί και βοηθητικοί χώροι, δύο αρμεκτήρια, δύο εκσυγχρονισμένα μαντριά, απέραντα βοσκοτόπια, ποτίστρες και ταΐστρες ομοιόμορφα τοποθετημένες, ένα πρότυπο τυροκομείο, μια πέτρινη και επιβλητική αγροικία, μηχανουργεία, ένας κήπος με οπωροκηπευτικά για ιδιωτική χρήση, αχανείς εκτάσεις με μανουσάκια και χαμομήλι, εγκαταλελειμμένα καλύβια, τεχνητή λίμνη με πάπιες και χήνες που εναρμονίζονται με την αγριάδα του φυσικού τοπίου και περί τους 50 στρουθοκαμήλους που στέκουν αγέρωχα λίγα μέτρα μετά την είσοδο, προσμένοντας στωικά τον κάθε επισκέπτη. Αυτά είναι μερικά από τα highlights που τραβούν την προσοχή, μόλις αφήσει κανείς την ξύλινη πόρτα εισόδου πίσω του.

Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει στην Αρκαδική Οικολογική Φάρμα. Την κατάφυτη στρεμματική έκταση με φόντο τον Ταΰγετο, διασχίζει ο ποταμός Ευρώτας. Οι μόνοι ήχοι, αυτοί των πουλιών, των ζώων και των τρεχούμενων νερών. Η γη μοιάζει να υπακούει στα χέρια των έμπειρων εργατών. Τυροκόμους, βοσκούς και γεωπόνους. «Οι περισσότεροι κατάγονται από τις Κολλίνες και άλλα χωριά της ευρύτερης Αρκαδίας. Κάθε πρωί εδώ. Κυρίως, για το σιτηρέσιο. Είναι όμως πολλά αυτά που πρέπει να γίνονται. Άρμεγμα, να γνωρίζουμε πότε και ποια ζώα γεννούν, να παραχθεί τυρί, να ολοκληρωθούν κατασκευές, τα πάντα», αναφέρει στο NEWS 247, ο ξεναγός μας και υπεύθυνος για τα καθημερινά θέματα της Φάρμας, Χρήστος Κενές.

«Η Φάρμα έδωσε ζωή στην περιοχή και κυρίως, δουλειά στους ντόπιους».

Τα ζώα ζουν και αναπτύσσονται στο φυσικό τους περιβάλλον και τρέφονται αποκλειστικά με πιστοποιημένες βιολογικές τροφές. «Μακριά από αρρώστιες, καθώς η Φάρμα είναι απομονωμένη». Στα βοσκοτόπια ελευθέρας βοσκής καλλιεργούνται λόλιουμ, βίκος και βρώμη. Μαζί και το σόργο που περιέχει πρωτεΐνες και σάκχαρα. Στις ταΐστρες, ο ξηρός καρπός για καλύτερη πέψη είναι μείγμα από βιολογικό σιτάρι, καλαμπόκι, σόγια, κριθάρι, πίτουρο και κουκί. Οι τροφές αυτές έχει αποδειχτεί άλλωστε, ότι βοηθούν στην υψίστης ποιότητας παραγωγή κρέατος και γάλακτος.

Ενδεικτικά, στην Αρκαδική Οικολογική Φάρμα εκτρέφονται περί τα 3.000 αιγοπρόβατα, 30 χοιρομητέρες, 450 παχυνόμενα χοιρίδια, 750 βοοειδή. «Όλα ζουν ελεύθερα, στη φύση, σε βοσκοτόπια και σταυλίζονται για τον ύπνο».

Σύμφωνα με τους υπευθύνους, τα ζώα προέρχονται κυρίως, από φυλές με ελληνικές ρίζες. Για παράδειγμα, οι Αίγες από Σκόπελο και τα πρόβατα από Μυτιλήνη. «Θέλουμε να διατηρήσουμε την ελληνικότητα», τονίζουν χαρακτηριστικά. Μακροπρόθεσμος στόχος είναι η παραγωγή της ζωοτροφής εξ’ ολοκλήρου από την Φάρμα, ώστε να μην απαιτείται η αγορά της. «Είμαστε σε καλό δρόμο. Επιδιώκουμε να είμαστε 100% αυτάρκεις. Θα τα καταφέρουμε».

Συναισθηματική σύνδεση; Υπάρχει; «Φυσικά», ξεκαθαρίζει ο Χρήστος, ο οποίος αναφέρει ότι αισθάνεται έναν κόμπο κάθε φορά που χάνεται μία ζωή, είτε λόγω κρύου, είτε εξαιτίας άλλων παραγόντων. «Το αγαπημένο μου μοσχαράκι, το έχω ονομάσει Μάξιμο. Τα λέμε σχεδόν καθημερινά», λέει και η περιήγηση περνά από τα μαντριά στο αρμεκτήριο. «Είναι 50 θέσεων. Εδώ έρχονται τα κατσίκια για να φάνε και να αρμεχτούν. Αλλάζουν με συχνότητα δύο λεπτών».

Λίγο πιο κάτω, το μικρό αλλά θαυματουργό τυροκομείο. Το παραγόμενο γάλα προς το παρόν, προορίζεται αποκλειστικά για παραγωγή πέντε εξαιρετικών ποικιλιών τυριού. Λευκό, μυζήθρα, γραβιέρα, ανθότυρο και ξινοτύρι (τοπικό προϊόν, με συνταγή παραδοσιακή τριών γενεών). Το λευκό τυρί παράγεται από 100% γίδινο παστεριωμένο γάλα, η γραβιέρα και μυζήθρα από πρόβειο ή και αγελαδινό, ενώ το ξινοτύρι από αγελαδινό ή αιγοπρόβειο αναλόγως την εποχή.

Στην υποδοχή, ο κος Γιάννης. Δίνει καθημερινά «μάχη» με τις παγολεκάνες, τα καζάνια, τα πιεστήρια, το αλάτισμα, το στράγγισμα και την ωρίμανση. Δουλειά με ακρίβεια, σχεδόν χειρουργική. Ποια όμως η ακριβής διαδικασία που ακολουθείται μέχρι την τελική κατανάλωση; «Στα δύο μεγάλα καζάνια βράζουμε το γάλα. Αμέσως μετά την πήξη, ακολουθούν τα καλούπια. Οι γραβιέρες μπαίνουν στο πιεστήριο για μία ημέρα, προκειμένου να φύγει η υγρασία, ενώ μετά κατευθύνονται στις ωριμάνσεις. Δεκαπέντε ημέρες η γραβιέρα στη θερμή ωρίμανση (18 βαθμούς Κελσίου), αμέσως έπειτα στην ψυχρή (10 βαθμούς Κελσίου), μετά μπαίνει ψυγείο και σε τρεις μήνες είναι έτοιμη προς κατανάλωση. Αντίστοιχα, το λευκό τυρί μετά από 18 ημέρες στο στάδιο της προωρίμανσης, βαρελιάζεται και μπαίνει στο ψυγείο, η μυζήθρα και το ξινοτύρι μπαίνουν στο ξηραντήριό τους (ανοιχτός χώρος, με λίγη υγρασία και πολύ αέρα) και μετά από ένα μήνα, συσκευάζονται. Τα υλικά είναι φρέσκα, χωρίς συντηρητικά, οπότε και το ανθότυρο δεν πωλείται. Στο ράφι του καταναλωτή φτάνει μόνο κατόπιν παραγγελίας, αλλά και πάλι πρέπει να καταναλωθεί το πολύ σε τρεις ημέρες».

Στο σημείο μηδέν. Σε υψόμετρο, περίπου 700 μέτρων, η ξενάγηση περνά σε επίπεδο πανοραμικό. Στην περιοχή που οι άνθρωποι της Φάρμας γνωρίζουν πια σαν την παλάμη τους και με πυξίδα την αγάπη τους, εξηγούν: «Η έκταση χωρίζεται σε τοποθεσίες. Τη θέση Γκουσοκότρωνο, Τουρκοχώραφο και την Μακριόπολη, εκεί που μεγαλώνουν αγελάδες και πρόβατα. Μέγα ίσιωμα ονομάζεται στο μεγαλύτερο μέρος της, η καλλιεργήσιμη έκταση, ενώ τα ζαρκάδια ζουν ελεύθερα στην περιοχή Αργιλιά». Νοτιοδυτικά από την Αγία Βαρβάρα, λίγο πριν την Γέφυρα του Ευρώτα και το πέρασμα στην Λακωνία, «ξεφυτρώνει» ο οικισμός Αχούρι, με εμφανή τα σημάδια της εγκατάλειψης. Τόσο από τον χρόνο, όσο και από όσους κατοικούσαν στα πετρόκτιστα σπιτάκια.

Συνεχίζουμε την μοναδική μας περιήγηση στην Αρκαδική Οικολογική Φάρμα, με σύμμαχο το βορειαδάκι, σε ανηφόρες/κατηφόρες και ανάμεσα στη βλάστηση που οργιάζει. Ελιές, φραγκοσυκιές, χωράφια από μανουσάκια και χαμομήλι, θυμάρι, ρίγανη, πουρνάρια, ποώδη καλλωπιστικά και περίπου 3.000 μουριές και ροδιές εμπλουτίζουν το «πράσινο ανάγλυφο» στο αγρόκτημα – «διαμάντι» της Αρκαδίας.

Ανάμεσα στα βοσκοτόπια και ο κήπος ιδιωτικής χρήσης, με εποχιακά οπωροκηπευτικά, αμπέλια και ειδικό χώρο καλλιέργειας για φράουλες το καλοκαίρι. «Μπρόκολα, λάχανα, μελιτζάνες, από όλα τα καλά παράγουμε». Όσον αφορά στον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς, ο Χρήστος διευκρινίζει ότι η Φάρμα διαθέτει τα δικά της βυτία και πυροσβεστικά οχήματα.

Στην είσοδο το μικρό παρεκκλήσι, Άγιοι Απόστολοι. Στην ανατολική όχθη, ο Άγιος Κωνσταντίνος. «Εδώ γίνονται συχνά βαφτίσεις ή γάμοι των κατοίκων των Κολλινών, ενώ το Πάσχα αποτελεί ιδιαίτερη γιορτή στην περιοχή».

Ποιο όμως το όραμα της μεγαλύτερης βιολογικής Φάρμας; «Στόχος είναι σε ένα χρόνο να πουλάμε το δικό μας γάλα και αργότερα, λάδι και κρασί. Αλλά κυρίως, να συνδυάσουμε το τερπνόν μετά του ωφελίμου, μετατρέποντας την πρότυπη φάρμα σε πόλο αγροτουριστικής ανάπτυξης ή σε εκπαιδευτικό εργαλείο για τα σχολεία. Φιλοδοξούμε να την επισκέπτεται κόσμος, να συμμετέχει στις δουλειές ανάλογα με την εποχή, από την σπορά, τα κηπευτικά μέχρι το άρμεγμα και από το σκάψιμο, μέχρι το να βγάλει πατάτες ή να παράξει τυρί. Θέλουμε γενικά να παραμείνουμε ανοιχτοί στον κόσμο. Και μπορεί αυτή τη στιγμή η Φάρμα να μην είναι επισκέψιμη, ωστόσο αυτό ευελπιστούμε να αλλάξει».

Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι η πρώτη πιστοποιημένη κτηνοτροφική Φάρμα βιολογικής εκτροφής, αποφάσισε να μπει δυναμικά στην αγορά, ήδη από τον Νοέμβριο του 2010. «Ανοίξαμε δύο καταστήματα A Farm, στα οποία ο κόσμος μπορεί να βρει αποκλειστικά το νωπό κρέας και τα τυριά μας. Το ένα λειτουργεί από το 2010, στη λεωφόρο ΟΗΕ 42, στο κέντρο της Τρίπολης, ενώ από το 2012 ένα δεύτερο κατάστημα άνοιξε τις πόρτες του στη λεωφόρο Λεωφόρο Γούναρη 196, στην Άνω Γλυφάδα. Σκοπός της ίδρυσης των καταστημάτων, ήταν η ανάγκη για καλό ελληνικό βιολογικό κρέας. Να μπει το ποιοτικό τυρί, το κρέας, τα αλλαντικά και το γάλα σε όσο το δυνατόν περισσότερα νοικοκυριά και μάλιστα σε προσιτές, ανταγωνιστικές τιμές».

Τι κι αν το καταναλωτικό κοινό αρχικά αντιμετώπισε τα προϊόντα με επιφύλαξη και δισταγμό; «Πλέον η ανταπόκριση είναι τέτοια, που τον τελευταίο καιρό τα ράφια παραμένουν στο τέλος της εβδομάδας, άδεια. Ο κόσμος προφανώς αντιλήφθηκε το καλό ποιοτικό προϊόν. Ωστόσο, επειδή τα ζώα μας τη μία μέρα τρώνε θυμάρι και την άλλη, ρίγανη ή πουρνάρια, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πετύχεις την ίδια γεύση σε κάθε παραγωγή. Αλλά αυτό είναι τελικά και το προσόν μας!», καταλήγει ο Χρήστος, καθώς μάς αποχαιρετά από τη φάρμα που έγινε η ζωή, το γραφείο και τελικά το δεύτερό του σπίτι!

Περισσότερες πληροφορίες για την Αρκαδική Οικολογική Φάρμα και τα καταστήματα

© 2020 News247 GR

NEX